كنكور اسطوره طبقه متوسط ايراني
كنكور اسطوره طبقه متوسط ايراني
شايد در ده سال پيش امكان چنين حجمي از تبليغات (رسانه هاي ديداري و شنيداري) براي كنكور غيرقابل تصور بوده است. امروزه در ميادين شهري، مجلات و روزنامه، تلويزيون و در همه جا، سخن از انواع و اقسام كنكورهاي آزمايشي، جزوات درسي، كلاسهاي كنكور و … است كه خودنمايي مي كنند. اين تبليغات شامل همه سطوح (كارداني، كارشناسي، ارشد و حتي دكترا) مي باشد و تمامي رشته ها را دربرمي گيرد. سودآوري و تقاضاي مداوم از طرف مخاطبان سبب شده است كه حتي اين حجم وسيع از تبليغ نيز نتواند پاسخگوی متقاضيان مي باشد. اين تصاوير همگي از ديواري در ميدان انقلاب عكاسي شده است. علاوه بر مكان نصب اين آگهي (ميدان انقلاب، نزديكي به دانشگاه تهران و …) كه خود نشانه اي است، نحوه نصب آن و تكثير بي پايان اين آگهي ها بيانگر چه چيزي است؟ آيا نشان از رقابت فشرده ميان آموزشگاههاي مختلف است؟ تعبيرهايي چون «غول كنكور»، «سد كنكور» و … بيانگر چيست؟
در تصاوير مي بينيم كه چگونه تضاد ميان تيرگي و روشني (سياه و زرد) به زمينه اسطوره اي اين آگهي ها مدد مي رساند.تقابلي ميان خير و شر، سياهي و نور ،چيزي كه ما را به ياد عمل قهرمانان مي اندازد. قهرمانان المپيادهاي يوناني كه مظهر زيبايي، پاكي و نجابت بودند و پيروزي در مسابقات به كسي تعلق مي گرفت كه از طلسم قدرت شكست ناپذير خدايان برخوردار مي شد و احترام و هيبتي نزد مردم مي يافت.
هدف از اين بازي ها، بر اين بود كه مشخص كنند عطيه رباني پيروزي به چه كسي تعلق مي گيرد. آنگاه كساني كه مشمول آن مي شدند براي بزرگداشت اين فيض رباني، ساخت تنديس هايي را به هنرمندان زمان خود سفارش مي دادند.
قبولي در كنكور نيز به گونه اي آييني شكست دادن اين غول بي شاخ و دم است و گذشتن از «سدي» نفوذناپذير، شايسته احترام و تقديري به فراخور آن است. چاپ عكسهاي «قهرمانان» اين مسابقه در روزنامه ها و مجلات، تقدير و تشويق آنان به صورتهاي گوناگون و از طرف نهادهاي مختلف و … همگي ما را به اين باور مومن مي سازد كه «كنكور» اسطوره طبقه متوسط ايراني است و همه ساز و كارهاي يك اسطوره را نيز با خود به همراه دارد.
اين اسطوره در بهترين حالت خود نمادي از تحول خواهي طبقه متوسط است. اين انديشه كه تلاش براي كسب دانش بيشتر كه بالطبع به دستيابي سرمايه بيشتر و در نتيجه رفاه مي انجامد تا مدتها اسطوره اين طبقه بوده است. اسطوره اي كه تا پيش از اين تا حدودي در واقعيت ريشه داشته است وليكن امروزه به دليل فزوني فارغ التحصيلان بيكار، ايجاد انواع دانشگاههاي پيام نور، غير انتفاعي و … در حال سست شدن مي باشد. اين اسطوره سيال است؛ هر سال قهرمانان اين اسطوره عوض مي شوند و چهره هايي جديد جايگزين قبلي مي شوند. معیار سنجش موفقیت تحصیلی ، هوش و پشتكار فردي كه در كنكور شركت مي كند (كيفيت) به صورت رتبه اي كه در كارنامه او درج مي شود كمي مي گردد و جامعه نيز بر اساس آن به قضاوتهاي ارزش مدارانه دست مي زند. رتبه هاي دو رقمي تحصيل در دانشگاه تهران و ...اين روزها حتي بدست آوردن فرصت هاي شغلي و امكان ادامه تحصيل نيز به اين مولفه بستگي دارد.اين قضاوت به گونه اي است كه حتي خود فرد نيز سيماي اش را در آن مي بينيد. سيمايي از كام يابي ها، اراده هاي آهنين، شكست ها و .... كنكور نيز چون ديگر اسطوره ها از روش «مايه كوبي*» مدد مي جويد و سعي مي كند تا با نشان دادن بدي اتفاقي اين مسابقه بر بدي اصولي چنين نظامي سرپوش بگذارد و حتي در مواقعي در پي درمان آن برآيد. انتقاد درباره اشتباهات آزمون، رسوايي متقلبان كه گاه حتي مديران ارشد سازمان سنجش را هم نشانه مي گيرد ، ايجاد موسسه هايي براي رفع اضطراب، مشاوره هاي تحصيلي و … همگي بيانگر روش مايه كوبي است كه اين اسطوره از آن مدد می جوید تا بتواند همچنان در جامعه ایرانی به حیات خود ادامه دهد.
زيرنويس خاطرات من:
براي گرفتن رتبه بايد مي رفتيم مدرسه ای ديگر، حسن اش اين بود كه همه دوستان ابتدايي و راهنمايي و ... بعد از سالها مي ديديم. وقتي اسمم را خواندند تا رتبه را ازلاي نرده هاي پنجره اي نيمه باز بگيرم، هووي دوستان بود كه با صداي بلند مي گفتند : دو رقمي ! دورقمي ! كاغذ را با عجله گرفتم و از زير فشارجمعيت خودم را بيرون كشيدم و تا امروز كسي رتبه واقعي ام را نمي داند. فقط يادم مي آيد كه تقريبا يك ماه صبح و عصر كارم گريه بود . رتبه دورقمي كجا و رتبه من كجا!
زیرنویس اخلاقی:
*مايهكوبى.يعنى قبول شرى عرضى براى خلاص شدن از دستشرى اساسى.به عنوان مثال بورژوازى با به رسميتشناختن جنبش اعتراضى آوان - گارد خود را از شر اعتراضهاى بنيانافكن خلاص مىكند.
در شروع " درباره نشانه " با خودم و خداي خودم عهد كرده بودم كه همواره دانش عمومي مخاطبان اين صفحه را در نظر بگيرم و از نقد دانشگاهي و ...فاصله بگيرم . اگر درباره "مايه كوبي " كه از اصطلاحات "بارت" مي باشد مي خواهيد بيشتر بدانيد:اسطوره امروز. رولان بارت . مژده دقيقيان. نشر مركز(كتابي كوچك و مقدس البته براي من ).
و يا رجوع كنيد به :فصلنامه ارغنون . رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی. ترجمه يوسف اباذري.